Wat is de oudste dierentuin van Nederland?

In Nederland zijn verschillende dierentuinen te vinden zoals Diergaarde Blijdorp, Koninklijke Burgers’ Zoo, Safaripark Beekse Bergen, etc. Maar welk park heeft in Nederland nu als eerste zijn deuren geopend? Het oudste park in Nederland is Artis in Amsterdam!

Natura Artis Magistra

Het oudste dierenpark van Nederland opende in 1838. Het Koninklijk Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra in Amsterdam heeft de eer deze titel te dragen. De naam Natura Artis Magistra staat voor de visie van het park: ‘De natuur is de leermeesteres van de kunst en wetenschap’. In de volksmond wordt het park Artis genoemd. Het park is geopend met als doel de mensen meer te leren en te stimuleren om verantwoordelijk met de natuur om te gaan. Dit motto wordt tot op de dag van vandaag nog door Artis uitgedragen.

Oprichters

Het oudste dierenpark van Nederland is opgericht door de heren Werlemann, Westerman en Wijsmuller. Zij hadden samen het doel om de kennis van de bezoeker over de historie van de natuur te bevorderen. Toen ze begonnen met hun idee in 1836 was er nog geen sprake van enige vorm van welke collectie dan ook. Terwijl zij bezig waren met de plannen om Artis op te richten kwamen zij in contact met Reindert Draak die een ander tehuis voor zijn verzameling opgezette dieren zocht. In 1837 werd deze collectie door Westerman aangekocht en tijdelijk ondergebracht in de Nieuwe Stadsherberg op de huidige hoek Plantage Westermanlaan / Plantage Middenlaan. De opening van dit “Zoölogisch Museum” was in de zomer van 1837.

Plattegrond Natura Artis Magistra oudNa de opening van Natura Artis Magistra werd die collectie ondergebracht op het aangekochte terrein van Middenhof . Dit was een zogenaamde buitenhuis of “buiten”. Het was een serieus aangelegde diergaarde in een soort Engelse landschapstuin met slingerende paadjes, watertjes en kleine verblijfjes voor de enkele levende dieren. Daarnaast fungeerde het gebouw van Middenhof als ledenlokaal. Deze plattegrond uit 1839 laat mooi zien hoe de tuin was aangelegd. Deze tuin liep tot aan de Fransche Laan, de huidige Papegaaienlaan. Links in het grijs zien we het terrein van Zorgvliet welke in 1870 ter beschikking van het Genootschap kwam en waar de Nieuwe Ledenlokalen werden gebouwd (tegenwoordig o.a. De Plantage en Micropia). Rechts werd de tuin toen nog beperkt door de houtwallen langs de Nieuwe Prinsengracht. Deze houtwallen kwamen in 1842 bij de tuin. De toenmalige ingang van de diergaarde (rechtsonder) bevond zich ongeveer op de plek van de huidige ingang van het Groote Museum.

Start dierentuin

De collectie dieren was in de beginperiode niet groot. Een aantal verschillende soorten papegaaien en aapjes, en daarnaast nog herten en een boskat vormden de basis voor de dierencollectie van het dierenpark. Vervolgens heeft het park de dieren van C. Van Aken overgenomen. Het park was daardoor ineens gevuld met dieren waaronder ook een olifant en leeuwen. De olifant Jack werd een van de bekendste dieren van Artis. Ook was er een vijf meter lange boa constrictor aanwezig, die door zijn enorme lengte ook de nodige bekendheid kreeg in het oudste dierenpark van Nederland.

Het Groote Museum

De Groote koffiezaal in Natura Artis Magistra vroegerIn 1850 is de start van de bouw van het Groote Museum begonnen. Het Dierenpark wilde hier graag ‘dode voorwerpen’ tentoonstellen. Het museum werd opgeleverd in 1854, dit pand werd ontworpen door J. Van Maurik. Op dat moment werd het pand als modernste gebouw van Nederland gerekend. Nu is het pand het oudste museumpand van Amsterdam. Het pand sloot haar deuren in 1947 voor het publiek. Momenteel is Artis het Groote Museum aan het restaureren om het pand opnieuw open te stellen voor het publiek. Wederom met het doel om bewustzijn te creëren over de mens en de natuur. De nadruk wordt in het nieuwe Groote Museum ook gelegd op de rol van de natuur in onze cultuur.

De Volharding

In 1866 heeft Artis de Volharding gekocht, een rijstpakhuis die dienst doet als stalling voor roofvogels en runderen. In 1888 is het rijstpakhuis omgebouwd naar een Etnografisch Museum. Hier kon men een directe waarneming en beschrijvende bestudering van de cultuur en manier van leven van bepaalde samenlevingen bekijken. Aan de Westzijde van de Volharding is de Gierenvolière te vinden. Binnenin het pand was het Nachtdierenhuis op de begane grond, dit nachtdierenverblijf is helaas al een aantal jaren niet meer in gebruik. Voor de rest wordt het pand voornamelijk gebruikt als kantoorruimtes voor personeel van Artis. Deze panden zorgen voor een unieke sfeer in de oudste dierentuin van Nederland.

Artis Bibliotheek

Door de enorme verzameling boeken in Artis onstond tussen 1867 en 1872 de ARTIS-Bibliotheek op de Westelijke vleugel. Voorheen was er ook een museum van Nederlandse fauna op de bovenste verdieping te vinden. De begane grond was tot 1920 een stal voor de zebra’s en paarden. Verder was er in het pand een Japans Museum. Nu wordt het gehele pand gebruikt als bibliotheek en is publiekelijk geopend.

Dreigend faillissement

In het begin van de 20ste eeuw gaat het minder goed met het oudste dierenpark van Nederland. In 1939 dreigt het park zelfs zijn deuren compleet te moeten sluiten. Om het park te redden mocht ARTIS de grond en gebouwen voor 1 gulden per jaar huren van de gemeente Amsterdam. Dit heeft er gelukkig voor gezorgd dat we nu nog steeds kunnen genieten van de oudste dierentuin van Nederland.

Vernieuwing

Het park heeft verschillende vernieuwingen aangebracht. In 1992 heeft het park mogen uitbreiden tot aan de gracht. Verder zijn er drie Rijksmonumenten gerenoveerd, het Apenhuis, de Fazanterie en het Vogelhuis hebben bij deze renovatie een grote opknapbeurt gekregen. Door de opening van Micropia in 2014 zorgde het park ervoor dat het onzichtbare leven op onze planeet door de bezoekers ontdekt kan worden. Dit is de eerste Microzoo ter wereld.

Meer weten over dierentuinen? Lees onze top 10 van Nederlandse dierentuinen.

Plaats een reactie